Park Etnograficzny w Toruniu

Strona główna O muzeum Parki etnograficzne Park Etnograficzny w Toruniu

O parku

Toruńska ekspozycja położona w samym centrum miasta nieopodal zabytkowej starówki jest unikatowym w skali europejskiej muzeum typu skansenowskiego. Na niewielkim obszarze (1,7 ha), utrzymanym w charakterze parku prezentowane są różnorodne obiekty architektury wiejskiej: chałupy i zabudowania gospodarcze. Są też pojedyncze budynki użyteczności publicznej, usługowe i przemysłowe: remiza strażacka, kuźnia, wiatrak i młyn wodny oraz barka rybacka. Ogółem znajduje się tu 19 dużych obiektów architektury ludowej, które translokowane zostały z Kaszub, Borów Tucholskich, Kociewia, Kujaw, ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej. Pochodzą głównie z XVIII i XIX wieku, w większości to oryginalne budynki – rozebrane, przeniesione, zakonserwowane i ponownie zmontowane na terenie Parku. Ich uzupełnienie stanowi mała architektura: kapliczki, piwniczki-ziemianki, przybudówki, studnie, gołębnik, przydrożny krzyż i przykłady różnorodnych płotów. W otoczeniu zieleni, ogródków kwiatowych i warzywnych całość odtwarza klimat wsi z przełomu XIX/XX w.

Wyposażenie zagród i wnętrza budynków stanowią przedmioty codziennego użytku charakterystyczne dla tego okresu i dla poszczególnych regionów, z uwzględnieniem ich różnorodności wynikającej ze statusu społecznego i majątkowego ich mieszkańców. We wnętrzach chałup prezentowane są sprzęty i meble, wizerunki świętych, pamiątki rodzinne, pielgrzymkowe, odpustowe, fotografie rodzinne, odzież codzienna i odświętna, nakrycia stołowe. Sprzęt gospodarski związany z hodowlą, uprawą ziemi, pszczelarstwem, przygotowywaniem pożywienia i przydomowym rzemiosłem eksponowany jest na terenie zagród i we wnętrzach budynków gospodarskich. Z okazji świąt kościelnych zagrody, chałupy i ich wnętrza przystrajane są stosownie do okazji. W sezonie letnim na terenie Parku organizowane są pokazy tradycyjnych rzemiosł, zajęć domowych i gospodarskich.

Chałupa z Lasek, gmina Śliwice – Bory Tucholskie

Pochodzi z ok. połowy XIX w. Kurna chałupa to typ chaty bezkominowej, w której dym z otwartego paleniska uchodził na strych i dalej na zewnątrz otworami w szczytach dachu. Ramę okienną wypełniają błony z wołowych pęcherzy. Wyposażenie izby to głównie proste sprzęty własnego wyrobu, które pokazują warunki życia dwupokoleniowej rodziny, bezrolnej, uprawiającej mały, przydomowy ogródek i posiadającej kury i jedną kozę. Źródłem utrzymania rodziny była też najemna praca w większych gospodarstwach rolnych, zbieractwo jagód i grzybów na sprzedaż, a także sezonowa praca w lesie przy wyrębach drzew.

Chałupa ze Skórzenna, gmina Osiek – Kociewie

Zbudowana została ok. połowy XIX w. Wyróżniają ją wyjątkowo bogate zdobienia stolarki drzwiowej i okiennej, a wejście do chałupy poprzedza wnękowy podcień. W chałupie mieszkali dziadkowie i rodzice z czwórką dzieci. Gospodarowali oni na niewielkiej ziemi i dodatkowo zajmowali się zbieractwem runa leśnego. Dziadek trudnił się też rogarstwem. Izba młodych została wyposażona w meble z pocz. XX w., w izbie dziadków znajdują się sprzęty starszego typu. W komorze oprócz dodatkowego miejsca do spania, przechowywane są sprzęty i naczynia kuchenne oraz produkty spożywcze.

Kuźnia z Jastrzębia, gmina Bartniczka – ziemia michałowska

Zbudowana w 2. połowie XIX w. W jej wnętrzu centralne miejsce zajmuje duże, dwurożne kowadło, obok mniejsze, pomocnicze służyło do odkuwania przedmiotów drobnych lub trudnych w obróbce na dużym kowadle. Tuż za nimi znajduje się palenisko. Do obróbki metalu na zimno służył stół z imadłami, na którym rozłożone są różne narzędzia kowalskie, inne powieszone są na ścianach. Wiele prac kowal wykonywał na zewnątrz kuźni, stąd i tu znajdują się niektóre z nich. Tu także dla niespokojnego konia w trakcie podkuwania ustawiona jest specjalna klatka. Wyroby kowalskie to wiele różnych narzędzi rzemieślniczych i przedmiotów gospodarskich, ale także detale architektoniczne, krzyże cmentarne i te przeznaczone do przydrożnych kapliczek.

ZAGRODA KUJAWSKA

Zagroda prezentuje typową, kujawską zagrodę charakterystyczną dla dużego i zamożnego gospodarstwa z końca XIX w., prowadzącego gospodarkę rolniczo-hodowlaną.

Chałupa z Rakutowa, gmina Kowal – Kujawy

Pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu pokazano wyposażenie domu z przełomu XIX i XX w., zamieszkiwanego przez dwupokoleniową rodzinę. W kuchni, komorze i małej izbie toczyło się codzienne życie domowe. Ta ostatnia pełniła także rolę sypialni. Duża izba pełniła funkcje reprezentacyjne i wykorzystywana była przy wyjątkowych okazjach, takie jak święta czy uroczystości rodzinne.

Budynek inwentarski – obora, tzw. glinianka, z Rakutowa, gmina Kowal – Kujawy

Rekonstrukcja pochodzącego z 2. połowy XIX w. oryginalnego budynku. Ściany wylepione są gliną i pobielone wapnem. W jego wnętrzu znajduje się kurnik, obora i stajnia, a w miejscu dawnego chlewa prezentowana jest olejarnia, pokazująca domowy wyrób oleju na użytek gospodarstwa.

Stodoła z Kowala, gmina Kowal – Kujawy

Zbudowana została w 1806 r. W jej wnętrzu znajduje się klepisko, na którym m.in. młócono zboże i przechowywano maszyny rolnicze. Po bokach klepiska, w dwóch sąsiekach gromadzono niewymłócone zboże, słomę i siano.

Spichlerzyk z Rakutowa, gmina Kowal – Kujawy

Pochodzi z 2 połowy XIX w. i pełnił w gospodarstwie funkcję magazynową. Składowano w nim ziarno, przechowywano produkty żywnościowe i chowano różne narzędzia gospodarskie.

ZAGRODA TUCHOLSKA

Ekspozycja ilustruje warunki życia zamożnej rodziny w 1. ćwierci XX w., dziadków i rodziców z czwórką dzieci. Oprócz gospodarowania na ok. 20 ha mało urodzajnej ziemi, zajmowano się dodatkowo pracą w lesie. Stąd w wyposażeniu zagrody znajdujemy także sprzęty i narzędzia używane przy pozyskiwaniu, transporcie i obróbce drewna oraz te służące do zbierania runa leśnego.

Chałupa ze stajnią z Suchej, gmina Lubiewo – Bory Tucholskie

Pochodzi z początku XIX w. Wejście osłania ozdobnie profilowany, narożny podcień szczytowy. We wnętrzu jedna z izb użytkowana była przez starszych gospodarzy, z meblami z XIX w. Druga izba należąca do młodszych gospodarzy z dziećmi wyposażona jest w meble późniejsze. Ściany obu izb zdobią obrazy o tematyce religijnej. Wspólnie korzystano z jednej kuchni. W sieni przechowywano zapasy i produkty żywnościowe oraz niezbędne w gospodarstwie sprzęty.

Stodoła z Mikołajskich, gmina Cekcyn – Bory Tucholskie

Pochodzi z początku XVIII w. i jest jednym z najstarszych, zachowanych drewnianych obiektów budownictwa gospodarczego z Borów Tucholskich. W szczycie znajduje się przybudówka, we wnętrzu której zaprezentowano olejarnię, w której wyrabiano olej na użytek gospodarstwa.

Obora z Mikołajskich, gmina Cekcyn – Bory Tucholskie

Pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu znajduje się pomieszczenie dla bydła i trzody chlewnej oraz wozownia.

Piec smolarski – Bory Tucholskie

Jest rekonstrukcją pieca z 2. poł. XIX w. ze wsi Laski. Występowały one powszechnie na terenie Borów Tucholskich, w bliskim sąsiedztwie lasów, w których pozyskiwano surowiec potrzebny do wypału. Smoła wytwarzana była w wyniku rozkładu drewna i wydzielała się w bardzo wysokiej temperaturze. Powszechnie wykorzystywano ją do m.in. do uszczelniania łodzi, smołowania kół, izolacji podwalin budynków, uszczelniania beczek, impregnacji różnych materiałów. Posiadając właściwości antyseptyczne, stosowano ją także jako lek w chorobach skórnych, w pielęgnacji racic u bydła lub kopyt u koni.

Piec chlebowy – Kaszuby

Jest rekonstrukcją pieca chlebowego z końca XIX w. Piece takie najczęściej budowano nieopodal zagrody, na polu lub w obrębie ogrodu czy sadu. Użytkowane były przez kilka rodzin lub przez jedno zamożne gospodarstwo.

ZAGRODA KASZUBSKA

Prezentuje warunki życia trzypokoleniowej rodziny małorolnego gospodarza z przełomu XIX/XX w., który dzierżawił od bogatego gospodarza niewielkie gospodarstwo. Dodatkowo rodzina zajmowała się łowieniem ryb i pracą sezonową u bogatych gospodarzy. Dziadkowie zajmowali się drobną wytwórczością domową, starszy gospodarz koszykarstwem i pszczelarstwem, jego żona zielarstwem.

Chałupa z Męcikału, gmina Brusy – Kaszuby

Zbudowana na początku XIX w. Dwa wejścia do wnętrza przykrywa nadwieszony, wysunięty dach na całej szerokości ściany tworząc pełny podcień bezsłupowy. We wnętrzu znajduje się izba dziadków i izba młodych. Część mieszkalna użytkowana przez starszych gospodarzy wyposażona jest w meble i sprzęty charakterystyczne dla końca XIX w., a izba młodych wraz z sienią w meble nowszej generacji, z początku XX w.

Obora z Kłodawy, gmina Chojnice – Kaszuby

Pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu są 3 odrębne pomieszczenia dla zwierząt. Z prawej strony znajduje się wozownia.

Wiatrak „koźlak” z Wójtówki, gmina Bądkowo – Kujawy

Wzniesiony został w 1896 r. i użytkowany był przez trzy pokolenia młynarzy z rodu Salamońskich. Dziś nadal w pełni sprawny, uruchamiany jest w czasie imprez organizowanych na terenie parku. Jest to wiatrak słupowy, którego bryła budynku obracana jest na nieruchomej konstrukcji. Przed rozpoczęciem przemiału przy pomocy kołowrotu młynarz ustawiał wiatrak względem kierunku wiatru i w zależności od jego siły nadawał odpowiednie napierzenie skrzydłom. Regulował także rozstaw kamieni młyńskich, dostosowując go do rodzaju ziarna i gatunku mąki, jaki zamierzano uzyskać. Uruchomione skrzydła wprawiały w ruch inne urządzenia.

Proces mielenia rozpoczynał się od wsypania ziarna do kosza, z którego dalej trafiało pomiędzy kamienie mielące, gdzie rozdrabniane było ziarno. Uzyskane w ten sposób mlewo trafiało do skrzyni mącznej znajdującej się na pierwszej kondygnacji wiatraka, gdzie w specjalnym odsiewaczu odbywał się proces odsiewania mąki od otrębów. Na końcu wygarniano mąkę, przesypywano ją do worków, ważono i windą przez drzwi mączne przetransportowywano ją na stojący pod wiatrakiem wóz.

Młyn wodny ze Strzyg, gmina Osiek – ziemia dobrzyńska

Zbudowany został na początku XX w. Napęd młyna początkowo stanowiło koło wodne, później była to turbina wodna. Oba rozwiązania poprzez system transmisyjny wprawiały w ruch poszczególne urządzenia znajdujące się we wnętrzu. Transportowane windą ziarno wsypywano do kosza zasypowego łuszczarki, gdzie po oczyszczeniu drewnianą rynną transportowane było dalej do elewatora. Ten z kolei transportował je na górną kondygnację, gdzie trafiało na ruchome koryto nachylone w kierunku kosza zasypowego mlewnika, znajdującego się na środkowej kondygnacji. Na końcu mlewo drewnianą rynną trafiało do elewatora i wędrowało na górną kondygnację do skrzyni mącznej z odsiewaczem. Obecnie w młynie prezentowane jest wyposażenie pierwotne oraz to po modernizacji.

Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej z Pływaczewa, gmina Wąbrzeźno – ziemia chełmińska

Zbudowana na początku XX w. We wnętrzu prezentowany jest sprzęt pożarniczy i alarmowy oraz różnego rodzaju akcesoria strażackie. Centralne miejsce zajmuje konny wóz bojowy ze skrzynią wodną i pełnym oprzyrządowaniem, który pochodzi z przełomu XIX/XX w. Fotografia na ścianie przedstawia grupę założycieli i pierwszych członków OSP z Pływaczewa. Obok w przybudówce znajduje się drewniany beczkowóz, a tuż przy remizie stoi dzwonnica z żeliwnym dzwonem, dzięki któremu alarmowano wieś o pożarze.

Chałupa Granowa, gmina Chojnice – Kaszuby

Chałupa mieszkalna po przeniesieniu do Parku adaptowana została na „Karczmę u Damroki” Kierując się do wnętrza restauracji warto zatrzymać się w pewnej odległości i zwrócić uwagę na harmonijne proporcje wysokości ścian i dachu, ozdobny dwuprzęsłowy podcień oraz wzorzyste deskowanie szczytu dachu. W tak pięknie skonstruowanej architektonicznej kompozycji podcienia powstało miejsce, gdzie i dziś, tak jak przed laty, można odpocząć, pogawędzić i coś przekąsić.